Σταχυολογήματα από το βιβλίο “Πόλεις και χωριά στο πέρασμα του χρόνου 1833-2007”

Κατηγορία: Φύλλο 12

Από τις εκδόσεις Καρπούζη

ΠΩΣ ΠΗΡΑΝ ΤΑ ΟΝΟΜΑΤΑ ΤΟΥΣ

Αβέρωφ Γ.: Ο Γεώργιος Αβέρωφ (1818-1899) υπήρξε Μεγάλος Εθνικός Ευεργέτης και καταγόταν από το Μέτσοβο. Σε νεαρή ηλικία εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια όπου έγινε έμπορος και απόκτησε τεράστια περιουσία. Διέθεσε μεγάλα χρηματικά ποσά για τη Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα, για το Εφηβείο (αργότερα φυλακές Αβέρωφ), στη θέση του βρίσκεται σήμερα ο Άρειος Πάγος, για την αποπεράτωση του Πολυτεχνείου (Μετσόβειο Πολυτεχνείο), για το Ωδείο Αθηνών, για την αναμαρμάρωση του Παναθηναϊκού Σταδίου (Καλλιμάρμαρο), για τη ναυπήγηση του θωρηκτού “Γεώργιος Αβέρωφ” και στη Λάρισα για την Αβερώφειο Μέση Γεωργική Σχολή.

Αβησσυνίας (Μοναστηράκι): Η πλατεία Αβησσυνίας είναι γνωστή και ως “Πλατεία του Γιουσουρούμ”, επώνυμο Εβραίων εμπόρων που είχαν κατάστημα που σώζεται μέχρι σήμερα. Είναι γνωστοί ο Νώε Γιουσουρούμ και ο Ηλίας Γιουσουρούμ, ο οποίος διετέλεσε και αντιπρόεδρος του Σωματείου των Παλαιοπωλών το 1912. Μέχρι το 1875 το τμήμα της πλατείας προς την οδό Ερμού λεγόταν “Μαγγαναριά” και υπήρχε εκκλησία του Αγίου Νικολάου Μαγγαναριάς, (τα μαγγανάρια είναι είδος κλωστοϋφαντουργικών μηχανημάτων που αποτελούνται από μία μικρή και μία μεγάλη ανέμη).

Αγγελοπούλου Γ. (Πειραιάς): Ήταν Ίλαρχος από τη Σμύρνη (1809-1878), φρούραρχος του Πειραιά το 1840, ο πρώτος στατιστικολόγος του Πειραιά. Ίδρυσε ατμόμυλο για την παραγωγή αλεύρων. Αυτοκτόνησε το 1878.

Αγγελόπουλων-Αθανάτων: Αθηναϊκή οικογένεια με ακίνητα στην Πατησίων και Κοδριγκτώνος (Στάση Αγγελοπούλου). Ο Αλέξανδρος, ο Περικλής και ο Γιώργος διετέλεσαν δημοτικοί σύμβουλοι του Δήμου Αθηναίων.

Αγελάδες: Στο τέρμα της οδού Ηρώδου του Αττικού, όπου το 1900-1925 υπήρχε κέντρο αναψυχής και είχε αγελάδες για να προσφέρει φρέσκο γάλα στους θαμώνες. Επειδή ενοχλούσε τα Ανάκτορα έγινε βαριετέ με το όνομα «Αγελάδες», στη συνέχεια έγινε καφενείο και μετά κατεδαφίστηκε.

Αγία Βρύση: Ήταν στην γωνία Αχαρνών και Πιπίνου.

Αγίας Ειρήνης (Μοναστηράκι): Από τον παρακείμενο Ναό της Αγίας Ειρήνης. Κτίστηκε την περίοδο 1846-1892 στη θέση παλαιότερης μικρής εκκλησίας σε σχέδια του Λυσ. Καυταντζόγλου. Στην Αγία Ειρήνη γιορτάστηκε για πρώτη φορά η Εθνική μας Εορτή στις 25 Μαρτίου 1838. Από το 1850 λειτουργούσε ως Μητρόπολη της Αθήνας μέχρι το 1862 που χτίστηκε η σημερινή Μητρόπολη.

Αγίας Θέκλης ή Θέκλας (Μοναστηράκι): Πήρε την ονομασία της από το ναό της Αγίας Θέκλης ή Αγίας του Οικονόμου που υπήρχε στο τέλος της οδού Ερμού. Στα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας λεγόταν και Αγία Κονόμα, από το αξίωμα του “οικονόμου” που είχε ο τότε εφημέριός της Βησσαρίωνας.

Στην οδό Αγίας Θέκλας κατοικούσε η Τερέζα (Θηρεσία) Μακρή, η “Κόρη των Αθηνών” που ύμνησε ο λόρδος Βύρων.

Αγίας Σοφίας (Πειραιάς): Ο ναός της Αγίας Σοφίας στη Κωνσταντινούπολη είναι η λαμπρότερη ελληνορθόδοξη εκκλησία και τρίτη στον κόσμο σε μέγεθος. Μετά την Άλωση της Πόλης μετατράπηκε σε τζαμί και σήμερα λειτουργεί ως μουσείο. Στην περιοχή της Αγίας Σοφίας στον Πειραιά, εγκαταστάθηκαν από τον 19ο αιώνα πολλοί Μανιάτες, γι’ αυτό και η συνοικία ονομάστηκε Μανιάτικα.

Αγίας Φιλοθέης (Πλάκα): Φιλοθέη η Οσία, η Αθηναία (1522-1589) Νεομάρτυς: Το πραγματικό της όνομα ήταν Παρασκευή ή Ρεβούλα (Ρηγούλα), και ήταν κόρη αρχοντικής οικογένειας της Αθήνας, του Άγγελου Μπενιζέλου και της Συρίγας Παλαιολόγου. Παντρεύτηκε παρά τη θέλησή της σε ηλικία 14 χρόνων τον Ανδρέα Χειλά. Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του συζύγου της έγινε μοναχή και άλλαξε το όνομά της σε Φιλοθέη.

Άγιοι Ακίνδυνοι: Από τον ομώνυμο βυζαντινό ναό στους Αγίους Αναργύρους.

Άγιος Δανιήλ: Παλιά συνοικία στον Ελαιώνα Βοτανικού.

Άγιος Νείλος στον Πειραιά: Στην οδό Ηροδότου στα Υδραίικα της Πειραϊκής, βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Νείλου και γύρω η ομώνυμη συνοικία που απαθανατίστηκε στο λαϊκό τραγούδι του Μπαγιαντέρα (Δημήτρη Γκόγκου):

Από βραδύς ξεκίνησα μ’ ένα παλιό μου φίλο

για το Χατζηκυριάκειο και για τον Άγιο Νείλο.

Αγίου Γεωργίου Καρύτση (Κέντρο): Ο Θεοφάνης Καρύτσης ή Καρύκης (Καρίκης) ήταν Μητροπολίτης Αθηνών και Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης κατά τον 16ο αι. Καταγόταν από την παλιά αρχοντική οικογένεια των Αθηνών, Καρύκη (Καρύτση), στην οποία ανήκε ο παλιός ναός του Αγ. Γεωργίου. Το 1597 ενώ ήταν Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης και ενώ ετοιμαζόταν για την Ανάσταση έπεσε νεκρός μέσα στο ιερό της εκκλησίας μετά από επίπληξη του Πατριάρχη Αλεξανδρείας ότι στη νεότητά του είχε ψάλει μία φορά από μιναρέ!

Αγίου Διονυσίου (Κολωνάκι). Ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι ο πολιούχος της Αθήνας. Η εκκλησία χτίστηκε το 1923.

Αγίου Διονυσίου (Πειραιάς): Η οδός οδηγούσε στο Νεκροταφείο του Αγίου Διονυσίου, το παλιό νεκροταφείο του Πειραιά, το οποίο αντικαταστάθηκε το 1909 από το Νεκροταφείο της Ανάστασης. Η περιοχή παλιά λεγόταν «Ξυλοκερατιά» από τις πολλές (ξυλο) κερατιές που υπήρχαν εκεί, απ’ τις οποίες προήλθε η ονομασία Κερατσίνι.

Αγίου Δημητρίου Όπλων (Κάτω Πατήσια): Η περιοχή παλιά είχε το τοπωνύμιο “Όπλα” και ήταν τμήμα της ευρύτερης περιοχής που λεγόταν “Χωριό του Λεβή” απ’ το όνομα του κτηματία (σήμερα Τρεις Γέφυρες).

Αγίου Ιωάννου Κυνηγού (Νέος Κόσμος): Η ονομασία προήλθε απ’ το καφενείο “των Κυνηγών” που ήταν τόπος συγκέντρωσης των κυνηγών στα τέλη του 19ου αιώνα, γι’ αυτό και ο ναός κοντά στη λεωφόρο Βουλιαγμένης ονομάστηκε “Κυνηγός”.

Αγίου Κωνσταντίνου (Ομόνοια): Κτίστηκε προς τιμήν του διαδόχου Κωνσταντίνου το 1869, την χρονιά που γεννήθηκε ο διάδοχος. Την περίοδο του Εθνικού Διχασμού (1916-1920) αλλά και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-1935) στον ναό εκκλησιάζονταν μόνο βασιλικοί, ενώ οι βενιζελικοί πήγαιναν αλλού.

Η ομώνυμη οδός στον Πειραιά πήρε την ονομασία της από τον ναό που βρίσκεται στο τέλος της, που χτίστηκε το 1878 -1882 σε οικόπεδο του χιώτη εμπόρου Ηλία Βάβουλα. Ο ναός είναι από τους μεγαλύτερους του Πειραιά (χωρητικότητας περίπου 1.200 ατόμων). Η οδός Αγ. Κωνσταντίνου αποτελούσε παλαιότερα τη Χιακή Πλατεία, προς τιμήν των Χίων που εγκαταστάθηκαν στον Πειραιά το 1835.

Αγίου Νικολάου (Πευκακίων) (Νεάπολη): Η περιοχή ονομάστηκε “Πευκάκια” επί Χαριλάου Τρικούπη, όταν δενδροφυτεύτηκε με πεύκα. Ο ναός οικοδομήθηκε την περίοδο 1889-1895. Κοντά στην πλατεία βρίσκονται η Γερμανική Σχολή και η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.

Αγίου Νικολάου (Πειραιάς): Ο Άγιος Νικόλαος κτίστηκε το 1880 με τη συνδρομή των Υδραίων κατοίκων της πόλης. Ως το 1939 επτά από τους διατελέσαντες ιερείς στο ναό αυτό έγιναν Μητροπολίτες.

Αγίου Παντελεήμονος: Ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Αθήνας και ο δεύτερος σε μέγεθος ναός των Βαλκανίων.

Αγίου Σπυρίδωνος (Πειραιάς): Ο Άγιος Σπυρίδωνας (πολιούχος του Πειραιά) χτίστηκε επί δημαρχίας Δημ. Μουτσοπούλου κατά τα έτη 1868-75 στα θεμέλια του παλαιού ναού της Μονής του Αγίου Σπυρίδωνος (11ο/12ο αι.). Η Μονή είχε το προσωνύμιο «του Δράκου» και ο εκάστοτε ηγούμενός της χαρακτηριζόταν ως «Σπυριδωνίτης».

Η Μονή του Αγίου Σπυρίδωνος ήταν πλούσιο μοναστήρι, οχυρωμένο για το φόβο των πειρατών (καστρομονάστηρο). Το 1835 ορκίστηκαν στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα οι πρώτες Δημοτικές Αρχές του Πειραιά. Όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του Κράτους ο Μιαούλης θέλησε να χτίσει σπίτι κοντά στη θάλασσα. Το μόνο σημείο στον Πειραιά που δεν είχε έλη ήταν η περιοχή της Μονής. Οι εργολάβοι έβλεπαν στον ύπνο τους έναν μοναχό ο οποίος τους ρωτούσε «γιατί του έκλειναν το σπίτι»και αρνούνταν να συνεχίσουν τις εργασίες, οπότε ο Μιαούλης αναγκάστηκε να χτίσει το σπίτι μόνος του. Λίγο πριν τελειώσει, πολλοί Πειραιώτες, είδαν στον ύπνο τους το μοναχό ο οποίος τους προειδοποιούσε ότι ο ιδιοκτήτης του δεν θα προλάβει να κατοικήσει σ’ αυτό. Ο Μιαούλης πέθανε στις 11 Ιουνίου 1835 και δεν πρόλαβε να κατοικήσει στο σπίτι. Η οδός Αγ. Σπυρίδωνος ήταν γνωστή παλιά ως «γιαχνί σοκάκι» από τα πολλά οινομαγειρεία.

Αγίου Στεφάνου (Νέα Κυψέλη): Από το προάστιο της Κωνσταντινούπολης στην Προποντίδα, τον Άγιο Στέφανο, όπου με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου το 1878 τερματιζόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1877. Η συνθήκη αναθεωρήθηκε στο Συνέδριο του Βερολίνου (1878) και δινόταν στην Ελλάδα η Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου.

Αγίου Σώστη (Λ. Συγγρού) : Στις 15 Φεβρουαρίου 1898 έγινε απόπειρα δολοφονίας του Γεωργίου Α’ απ’ τον Γ. Καρδίτση και Ι. Γεωργίου ή Κυριάκο (εκτελέστηκαν στο Παλαμήδι στις 17-4-1898), γιατί θεωρούσαν υπαίτιο τον βασιλιά για τον ατυχή πόλεμο του 1897. Σε ανάμνηση της σωτηρίας του Γεωργίου Α’ ο Δήμαρχος Αθηναίων Σπ. Μερκούρης με εράνους αγόρασε το λυόμενο ελληνικό περίπτερο στην Παγκόσμια Έκθεση των Παρισίων και το μετέτρεψαν σε ναό, μοναδικό στο είδος του. Σήμερα η εκκλησία έχει επεκταθεί με προσθήκες που έγιναν στην περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αγίων Αποστόλων (Κυψέλη): Πήρε το όνομά της απ’ το ναό των Αγίων Αποστόλων που ιδρύθηκε από τον Κ. Κανάρη και στην πόρτα του ναού είναι χαραγμένη η αυτοβιογραφία του.

Άγρα: Λεγόταν η περιοχή από το Παναθηναϊκό Στάδιο μέχρι την οδό Αναπαύσεως από την Αγροτέρα Αρτέμιδα. Παλιότερα λεγόταν Ελικών απ’ τον βωμό του Ελικωνίου Ποσειδώνα.

Αδριανού (Πλάκα): Ρωμαίος αυτοκράτορας από την Αδρία της Ιταλίας. Έκανε μεγάλες δωρεές και έργα στην Αθήνα όπως η Πύλη του Αδριανού και το Αδριάνειο Υδραγωγείο που ήταν και το μοναδικό μέσο ύδρευσης της περιοχής μέχρι το 1930. Κατά την τουρκοκρατία λεγόταν «Ρούγα της Κρυσταλλιώτισσας» από την εκκλησία της Παναγίας της Κρυσταλιώτισσας. Η πύλη του Αδριανού λεγόταν «Καμαρόπορτα» ή «Πόρτα της Βασιλοπούλας», όπου ένας τοίχος έκρυβε τον θησαυρό της Αρετούσας (Ερωτόκριτος του Κορνάρου). Τον τοίχο απομάκρυνε η βασίλισσα Αμαλία. Η οδός Αδριανού πλακοστρώθηκε το 1835.

Αερόπης (Πετράλωνα): Κόρη του μυθικού Κατρέα, ο οποίος την έδωσε στον Ναύπλιο να την πουλήσει ή να την ρίξει στη θάλασσα. Η Αερόπη από τον Ατρέα απόκτησε τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο.

Αθηνάς (Ομόνοια): Πήρε το όνομά της από την θεά της αρχαιότητας Αθηνά, τη θεά της σοφίας. Ο μύθος αναφέρει την διένεξη μεταξύ Αθηνάς και Ποσειδώνα με κριτή το βασιλιά Κέκροπα. Νίκησε η Αθηνά και η πόλη του Κέκροπα πήρε το όνομα “Αθήναι”. Η οδός Αθηνάς, χαράχθηκε το 1834, όταν η Αθήνα έγινε πρωτεύουσα του κράτους. Στην οδό Αθηνάς είναι το παλιό Δημαρχείο που κτίστηκε το 1872-74 και η Δημοτική Αγορά που κτίστηκε το 1892.